صدای جفتی یوسف محمدحسین، دل مرده را زنده می کرد!

جناح آنلاین:  با توجه به استقبال مخاطبان، در نظر داریم در حد توان به ثبت نکاتی درباره زندگی و فعالیت جمعی از چهره های موثر فرهنگی و اجتماعی منطقه بپردازیم. درواقع عدم مستندسازی از رویدادهای فرهنگی، آداب و رسوم و هنرهای متنوع، ویژگی های مختلف طبیعی و اجتماعی و شخصیت ها و افراد موثر در این منطقه، می تواند به عنوان یکی از مهم ترین ضعف های موجود در جامعه ی ما در نظر گرفته شود. کاری که احمد مدان، این گنج شایگان جناح و بسیاری دیگر از بزرگان و دغدغه مندان در سراسر حوزه معروف به خودمونیا، در راستای آن به تلاش های ارزشمند پرداخته اند و این مسیر نیازمند تقویت، روزآمدی و تداوم است.

.

اما از کجا باید آغاز کرد؟ بنظر می رسد موسیقی خودمونی که با روح و روان و زندگی روزمره ما گره خورده، می تواند اولین و بهترین بهانه برای آغاز راه باشد. موسیقی خودمونی برای همگان قابل درک، ملموس و ارزشمند است و کوشندگان و بزرگان عرصه ی موسیقی خودمونی نیز جایگاه خاص خود را در میان مردم منطقه دارا هستند. لذا می توانیم به عنوان یک فصل مشترک فراگیر، بدان بپردازیم و به مرور در حد توان برای گرامی داشت یاد بزرگان این عرصه، حمایت از فعالان هنر و ترویج و گرامیداشت موسیقی دلنواز خودمونی، کاری کرد.

.

مرحوم یوسف محمد حسین جناحی، چهره ماندگار نوازندگی جفتی

در اولین قدم می خواهیم به بررسی زندگی مردی موثر اما کمتر معرفی شده بپردازیم.  مرحوم یوسف محمدحسین با نوای دقیق و دلنشین جفتی اش، مکمل آثار ماندگار مرحوم استاد یوسف هادی بود. این دو یوسف، در کنار یکدیگر در تثبیت موسیقی خودمونی نقش موثری ایفا کردند. می شود ادعا کرد یکی از این دو یوسف، بدون دیگری قابل تصور نیست و آثار ماندگار خلق شده بدون حضور این دو نفر در کنار یکدیگر، شاید هرگز خلق نمی شدند و هیچوقت به محبوبیت و ماندگاری که امروز از آنها سراغ داریم، نمی رسیدند.

یوسف محمد حسین خرمگاه جناحی در سال ۱۲۸۹ در شهر جناح متولد شد اما از کودکی به کشور بحرین مهاجرت کرده و تا پایان عمر در این کشور زندگی نمود. این نوازنده ی چیره دست جفتی به حرفه بنایی اشتغال داشت و در آن استاد بود. مرحوم یوسف محمدحسین صاحب ۱۱ فرزند (۴ پسر و ۷ دختر) بود. طبق تحقیقات جناح آنلاین، مرحوم یوسف محمدحسین موسیقی و نوازندگی جفتی را از سر عشق و علاقه قلبی فراگرفت و ادامه داد و در طول زندگی و فعالیت هنری اش، با اساتید مشخصی در ارتباط نبود. هنر او از دل برآمده بود و لاجرم بر دل می نشست. وی تا اواخر عمر چه در محافل خصوصی، چه در جشن ها و مراسمات و چه در اجراهای هنرمندان مشهور خودمونی، جفتی می نواخت و سرانجام در سن ۱۰۲ سالگی در منامه پایتخت بحرین دیده از جهان فروبست. روحش شاد و یادش گرامی باد!

.

برای ثبت نکات بیشتری درباره مرحوم یوسف محمدحسین، به سراغ استاد محمدصالح جناحی رفته ایم. محمدصالح جناحی (تخلص: بلبل فارس) خواننده صاحب سبک و پیشکسوت خودمونی چند اثر را به صورت مشترک با جفتی مرحوم یوسف محمدحسین اجرا کرده و از نزدیک با وی آشنا بوده است.

محمدصالح جناحی با اشاره به سابقه ارتباط و آشنائی خود با یوسف محمدحسین، می گوید: مرحوم یوسف محمدحسین را از سال ۱۹۸۳ میلادی می شناختم. ایشان تقریبا تا اواخر عمر جفتی می نواخت و به یاد ندارم که خودش بگوید یا ازجایی شنیده باشم که نزد استادی جفتی زدن آموزش دیده باشد. نه تنها بنده که همه ی جهان می دانند در موفقیت آثار مرحوم استاد یوسف هادی، جفتی زدن های ماندگار یوسف محمدحسین چقدر نقش مهمی داشت، موفقیت های کامل یوسف هادی را می شود از جفتی نوازی یوسف محمدحسین دانست.

استاد محمدصالح جناحی با اشاره به خاطرات خود با مرحوم یوسف محمدحسین، می افزاید:  ممکن است برخی خاطرات مشترک را فراموش کرده باشم اما در سال ۱۹۸۳ میلادی مرحوم برادر ایشان، مصطفی محمدحسین، به من خبرداد که یوسف دوست دارد به امارات بیاید و با شما جفتی بزند که بنده بسیار استقبال کردم و در همان سال یا سال بعد بود که مرحوم یوسف تشریف آورد و یادم می آید وقتی به خانه من آمد جفتی را که در گریبان خود گذاشته بود، بیرون آورده و آن را آماده کرد و گفت “من در بحرین آوازه تو را شنیده بودم و صبر نداشتم که بیایم تا قد شمد را بخوانی و من برایت جفتی بزنم” . البته کارهای مشترک ما به قد شمد محدود نشد و گلعزارم تو بدا ، زن دوتا ، فاطمه گل و آخی دلم که دلبرم ناتات را با یکدیگر اجرا کردیم. حتما این آثار را گوش کنید و به جفتی نواختن او دقت کنید، به والله ببینید چه نوایی را می زند، به قول معروف دل مرده را زنده می کند!

چند اثر مشترک استاد محمدصالح جناحی و مرحوم یوسف محمدحسین:

در ادامه، برای تکمیل روایت ها از زندگی هنرمندانه مرحوم یوسف محمدحسین، با ترانه سرا، شاعر و هنرمند پیشکسوت اهل موسیقی خودمونی محمد ازهرالدین داغ بلندان تماس گرفتیم.

آقای داغ بلندان که اصالتا اهل جناح و کوخرد است و اشعار بسیاری از آثار ماندگار موسیقی خودمونی را سروده است، در این گفتگوی صمیمانه به جناح آنلاین گفت: بنده با مرحوم از سال ۱۹۷۳ میلادی که به بحرین رفتم، در ارتباط بودم و الان نیز با پسر و نوه ایشان ارتباط نزدیک دارم. او را همیشه با مرحوم استاد یوسف هادی در محافل و در برنامه های ضبط میدیدم. واقعا چه در آن زمان و چه درحال حاضر بر همگان روشن شده که هنرمندی به توانمندی او در جفتی نداشته ایم. آن زمان مدارس و کلاس خاصی هم برای آموزش وجود نداشت و همه از جمله مرحوم یوسف محمدحسین از روی علاقه به مرور یادمیگرفت و پیشرفت می کرد. یوسف محمدحسین فردی خنده رو، خوش اخلاق، مهربان، محترم، خاطرخواه مردم به خصوص خودمونی ها، دارای اخلاق خش و پسندیده بود. یادم می آید هروقت او را می دیدم، دلم نمی خواست خداحافظی کنم و بروم، از بس برخورد گرم و صمیمی با افراد داشت. واقعا شخصیت والایی داشت و از دیگران حمایت می کرد و مهمانپذیر بود. بنظرم او یک معلم واقعی در اخلاق و در هنر بود و یک کلمه را بدون لبخند نمی گفت.

محمد ازهرالدین داغ بلندان ادامه می دهد: بنده بواسطه شرایط کاری خودم نمی توانستم در همه برنامه های ضبط آثار شرکت کنم و بعضی اوقات اشعار را می سرودم و مرحومین یوسف هادی و یوسف محمدحسین و یا بقیه هنرمندان آنها را بدون حضور خودم اجرا می کردند. اما همواره با دوستانم در ارتباط بودم و از یکدیگر خبر داشتیم. هنرمندان خودمونی اکثرا مانند استاد محمدصالح جناحی یا احمد مغوئی یا احمد شفیعی یا گروه سلام و… دارای تیم مشخص و فرقه بودند و مرتب با همدیگر ارتباط همکاری داشتند ولی مرحوم یوسف هادی برنامه کاری اش به صورت گروه و فرقه مشخص نبود، اما هروقت مراسمی یا برنامه ای داشت حتما یوسف محمدحسین را دعوت می کرد تا با هم اجرا کنند.

این ترانه سرا و شاعر پیشکسوت خودمونی با یادآوری یکی از خاطرات خود با مرحومین یوسف محمدحسین و یوسف هادی، می گوید: به یاد دارم برای ضبط ترانه قدیمی غصه نرفتو درد اتات / غبار نرفتو گرد اتات ، از ساعت ۸ شب تا ۴ و نیم صبح تلاش کردیم. آن زمان که مثل الان دستگاه ها و استودیوهای پیشرفته ضبط وجود نداشت. هربار یا صدای مزاحمی وجود داشت، یا جوابها دقیق نبود، یا ناهماهنگی پیش می آمد و… که بالاخره نتوانستیم ترانه را کامل کنیم. آخرش مرحوم یوسف محمدحسین به شوخی گفت: ای نه خوتون بی و نه ترانه تون که لدیم بولوخه از جفتی زته و کار خلاص ونبی! (روده بر شدیم و نتوانستیم ترانه را ضبط کنیم) . بالاخره مرحوم یوسف محمدحسین گفت من دیگه خسته شدم.  آخرش چند روز بعد عزیز گله اهل هرنگ جفتی این ترانه را نواخت و آن را ضبط کردیم.   

چند اثر مشترک مرحومین استاد یوسف هادی و استاد یوسف محمدحسین جناحی:

در ادامه و در بخش پایانی این پرونده، به متن کوتاه آقای مربوطی، از علاقمندان به موسیقی خودمونی می پردازیم. فلکناز مربوطی (تخلص: طوفان جناحی) شاعر، خواننده و از نوازندگان جفتی است. طوفان جناحی در سالهای اخیر با هزینه های شخصی و با برنامه ریزی مداوم، نقش مهمی را در آموزش سازهای محلی به نوآموزان و استعدادهای نوشکفته موسیقی خودمونی در شهر جناح ایفا کرده است. وی پس از اطلاع از روند آماده سازی یک پرونده رسانه ای برای معرفی و گرامیداشت مرحوم یوسف محمدحسین، به درخواست جناح آنلاین یک متن کوتاه را جهت انتشار آماده کرده است. در دلنوشته فلکناز مربوطی آمده است:

 یوسف محمد حسین خرمگاه جناحی بدون شک یکی از پر آوازه ترین نوازندگان ساز جفتی یا نرمه نای در جنوب می باشد که طنین دلنواز پنجه ایشان به همراهی صدای دلنشین و جاویدان خواننده اسطوره ای منطقه بستک، اقای یوسف هادی تداعی کننده خاطرات و عاشقی های سالهای گذشته میباشد. سبک خاص یوسف محمد حسین در نوازندگی سبب شد تا جفتی نوازان بعد ایشان الگوی مناسبی برای نواختن داشته باشند و کمتر نوازنده جفتی در منطقه وجود دارد که در پنجه خودمونی، نظری به کار ایشان نداشته باشد. مرحوم یوسف محمدحسین ساکن کشور بحرین بوده و بیشتر عمر خویش را در آنجا گذراندند و در آنجا به دیار باقی شتافتند، به گمانم حدود ده سال پیش ایشان از بین ما رفتند ولی صدای ماندگار جفتی ایشان تا ابد در جان و دل ما طنین انداز خواهد بود. شهرت ایشان بیشتر در قسمت سرپنجه یا پیش درآمد موسیقی بود که شخصا جایی دیگر سراغ ندارم که ابتکاراتی در حد نوآوری های مرحوم یوسف محمدحسین، در آن صورت گرفته باشد.  بنده نیز اگر چه فرسنگها در نوازندگی با ایشان فاصله دارم ولی خود را شاگرد ایشان میدانم و امیدوارم روزی بتوانم قسمتی از هنر ایشان را یاد گرفته به آیندگان انتقال بدهم.

.