تاریخ انتشار : جمعه 28 مرداد 1401 - 15:57

برگی از تاریخ معاصر جناح/ معرفی دو مکان قدیمی کلِ جونی و کارُمسره گچ

برگی از تاریخ معاصر جناح/ معرفی دو مکان قدیمی کلِ جونی و کارُمسره گچ

کل جونی و کارُمسره گچ

بر آن شدم که شرح مختصری از اماکن ، اشخاص و وقایعی که در جناح رخ داده را به صورت خلاصه و مختصر مکتوب نموده تا مورد استفاده عموم قرار گیرد ، بدیعی است که چنین تحقیقاتی لزوم آن جمع آوری اطلاعات از افراد مسن و تاریخ شناس است که به ندرت یافت می‌شوند و چنانچه شبهه ای در این نوشته ها پیدا شود امید است با همکاری افراد مطلع تصحیح شود .

قسمت اول
کلِ جونی

کل جونی که محل کنونی خانه صالح شاهی و منازل محمود عالیان و ناصر خردمند و مهربان و سرهنگ ….. را شامل می‌شود ، روزگاری نخلستان بزرگی را تشکیل می‌داده که به مرور ایام همه آنها خشک گردیده و مردم با حفر آن منطقه گِل را استخراج کرده و برای درست کردن خشت و بنای خانه های گلی استفاده میکرده اند ، اگر چه گِلش چندان مرغوبیتی هم نداشته ولی چون سفید و خوشرنگ بوده مردم از آن استفاده می‌کردند .

اما علت نامگذاری آن این است که در زمانهای دور شخصی از منطقه جاوونی ( بیخه ) نزدیک به گُرزه در آنجا به کشاورزی و پرورش نخیلات پرداخته و پس از خشک و تلف شدن نخلهایش به گودالی مبدل شده و چون آن زمان وسایل کافی برای نقل گل و خاک نبوده است مردم در همآنجا هِشت يا خشت میزدند و به مرور زمان نام آن منطقه به کل جاوونی و سپس به کل جونی معروف گشته است .
پس از آن و در زمانی که مردم حیوانات را برای تولید شیر و گوشت در خانه نگهداری میکردند به محلی برای تجمع بزهای گله احمد حسین شاه تبدیل شد که مردم صبح زود بزهایشان را به آنجا هدایت کرده و پس از کامل شدن عددشان به همراه گله بُن يا چوپان راهی صحرا یا گله میشدند و لحظاتی پیش از غروب آفتاب به خانه بر می‌گشتند .

قسمت دوم
کارُمسره گچ

هنگامی که اسم کاروانسرا مطرح می‌شود صف های طولانی قافله شتر در ذهن آدم تداعی می‌شود .
در زمانهای گذشته که سفر و تَنقُل مشقت بار و توأم با خطر بوده است کاروانسراها محلی امن برای بیتوته و استراحت قافله ها بوده است .
کاروانسراها معمولا مستطیلی شکل با حیاطی وسیع و درب وردی طاق مانند و بزرگ به طوری که شتر با بارش به راحتی از آن وارد میشد و همچنین اطاق های فراوان برای استراحت مسافران که قسمتی از آن هم مختص چهارپایان بود ، در گوشه ای دیگر آن نیز چندین حلقه چاه و آب انبار بود که هم برای شست و شو و هم برای آشامیدن انسانها و حیوانات از آن استفاده میشده است .
شکل ظاهری کاروانسراها بنابر شرایط جغرافیایی و اقلیمی متفاوت بوده است .

در واقع می‌توان گفت کاروانسراها مانند هتل‌ها و رستورانهایی بین راهی بوده اند که با مرور زمان شاهد تغییرات فراوانی بوده است .
از معروفترین راه های تجاری در آن زمان می‌توان به جاده ابریشم اشاره کرد که کاروانسراهای زیادی در طی آن احداث شده بود .
در برخی از کاروانسراها محل مجهزتر و مفصل‌تری وجود داشت که مختص کاروان‌سالار، بازرگانان سرشناس و افراد صاحب نام بوده است .

فاصله‌ی بین دو کاروانسرا را «مرحله» می نامند که بر اساس موقعیت منطقه تعیین می‌شد. این مراحل معمولا بین چهار تا شش فرسخ بودند. اگر کاروانی مجبور بود شش مرحله را طی کند آن را مرحله‌ای سنگین می‌نامیدند و اگر راه در چهار مرحله طی می‌شد آن را مرحله سبک می‌ نامیده اند .
برای مسیرهای طولانی از شتر و در مسیرهای کوتاه برای سرعت بخشیدن به سفر از اسب و الاغ استفاده می‌ شده است .
در منطقه خودمان کاروانسراهای زیادی احداث شده است که متاسفانه هیچ اطلاع دقیقی از زمان ساخت و باعث و بانی آنها در دست نیست .

در جناح دو کاروانسرا به نام کارمسره بازیر دومَن (پائین )و باریز بَلا(بالا) در راه خور و کارمسره گچ بین راه جناح و هرنگ و بعد از رودخانه در کنار برکه حاجی طالب واقع شده است .
همانگونه که ذکر شد قدمت کاروانسراها مشخص نیست و از چندین شخص که عمری از آنها گذشته بود هم پرسان شدم که متاسفانه اطلاع دقیقی کسب نشد .
اما در باره کاروانسرای راه خور این را می‌دانم که پدر بزرگ من عبدالله عبدالرحمن ملا حسن در ساختن آن سهیم بوده ، بنابراین می‌توان قدمت آن را بیش از یک قرن تخمین زد ، اما در باره کارمسرا گچ هیچ گونه اطلاعات جامعی پیدا نشد .

با توجه به تردد دائم قافله ها از راه خور جناح وجود کاروانسرا اجتناب ناپذیر بوده است ، اما وجود کاروانسرای گچ سؤال برانگیز است ، شاید در زمانی که باغهای هرنگ آباد بوده و محصولات سبزی خود را به اطراف صادر میکرده اند مورد استفاده عموم قرار می‌گرفته است یا هم محل آسایش کسانی بوده که در آن ناحیه به کاشت جو و گندم می پرداخته اند .

اما هر چه است این کاروانسرا شاید یکی از ترسناک ترین کاروانسراهای دنیا بوده ، چون نیمه های شب و در حین شدت تاریکی ، پرتاب چوب و سنگ و گاه استخوان سر و پای حیوانات به طرف مسافران شروع می‌شده و از ترس این که شاید جن و پری در آن جا سکنی گرفته اند همه پا به فرار می گذاشته اند .

هنوز هیچ اطلاع درستی از عاملان این کار و علت انجام چنین عملی به دست نیامده است ، شاید یک نوع رقابت تجاری یا به قصد سلطه بر زمینهای مجاور آن منطقه بوده است ، اما هر چه بوده ، ماجرائی است که هنوز از آن رمزگشایی نشده است .
کارمسرا گچ از دو غرفه که یکی رو به شرق و دیگری به طرف غرب شاید هم زنانه و مردانه و در وسط آن هال یا سالن و یا به قول خودمان کَوش کَن کوچکی وجودی داشته است .
به نظر می‌رسد قدمت کارمسره گچ از باریز کمتر باشد چون در زمانی که وسایل نقلیه موتوری به منطقه رسیدند و مکاریها کم کم به فراموشی سپرده شدند، ، ماشینهایی که به‌ طرف لنگه و بیخه میرفته اند از آن مسیر تردد میکرده اند و محلی برای استراحت آنها بوده است .

چناچه کسی اطلاعات جامع و بیشتری از این کاروانسراها دارد بازگو فرماید تا این برگ از تاریخ جناح کامل و دقیقتر نوشته شود .
از کاروانسرای خور که جز خرابه ای چیزی دیگر به جای نمانده اما کارمسره گچ هنوز می‌توان در سایه اش نشست و چای عصرانه صرف کرد ، پس همین الان با دست گرفتن یک فلاس چای و قدری تخمک روانه آنجا شوید شاید صدای زنگ کاروانی در گوشهایتان طنین انداز شود .

عبدالله حسن ملائي

برچسب ها :

ناموجود
ارسال نظر شما
مجموع نظرات : 0 در انتظار بررسی : 0 انتشار یافته : ۰
  • نظرات ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط مدیران سایت منتشر خواهد شد.
  • نظراتی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • نظراتی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط با خبر باشد منتشر نخواهد شد.
نظرات بسته شده است.